Τα περιπρωκτικά (περιεδρικά) συρίγγια είναι η ανώμαλη επικοινωνία του πρωκτού με το δέρμα. Εκτός από το δέρμα, ο ορθοπρωκτικός σωλήνας μπορεί να επικοινωνεί με παρακείμενα όργανα, οπότε διακρίνουμε τα ορθοκολπικά, ορθοκυστικά, ορθοουρηθρικά συρίγγια.
Είναι συνήθως αποτέλεσμα περιπρωκτικών αποστημάτων, σε περίπτωση μη αντιμετώπισής τους. Άλλα αίτια δημιουργίας συριγγίου είναι η νόσος Crohn, η ελκώδης κολίτιδα, ο καρκίνος του ορθού, η φυματίωση και άλλες λοιμώδεις παθήσεις.
Κάθε συρίγγιο αποτελείται από ένα εσωτερικό στόμιο, έναν συριγγώδη πόρο, και ένα ή περισσότερα εξωτερικά στόμια.
Η κλινική εικόνα περιλαμβάνει την εκροή πυώδους υγρού, και πιθανόν δερματίτιδα και κνησμό της περιοχής. Η δακτυλική εξέταση προσφέρει σημαντικές πληροφορίες στη διάγνωση.
Τα περιπρωκτικά συρίγγια ανάλογα με την πορεία του συριγγώδους πόρου και τη σχέση με τον έσω σφιγκτήρα ταξινομούνται σε ενδοσφιγκτηριακά, υπερσφιγκτηριακά, διασφιγκτηριακά, εξωσφιγκτηριακά. Ο προσδιορισμός της πορείας του συριγγίου γίνεται με συριγγογραφία, μια εξέταση όπου γίνεται έγχυση σκιαγραφικής ουσίας και απεικόνιση. Διεγχειρητικά, ο προσδιορισμός της πορείας γίνεται με εισαγωγή ειδικής μήλης και ειδικές τεχνικές ή εισαγωγή κυανού του μεθυλενίου ή οξυζενέ εντός του συριγγώδους πόρου.
Η αντιμετώπιση των περιεδρικών συριγγίων είναι χειρουργική. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές αντιμετώπισης. Σε κάθε περίπτωση ο χειρουργός πρέπει να έχει καλή γνώση της ανατομίας και της φυσιολογίας της περιοχής και να έχει την κατάλληλη εμπειρία, ώστε να διαφυλάξει την ακεραιότητα των σφιγκτήρων και να αποφευχθεί μετεγχειρητική ακράτεια. Ο προσδιορισμός του είδους και της πορείας του συριγγίου, καθώς και οι σχέσεις με παρακείμενες ανατομικές δομές είναι απαραίτητες.
Μία μέθοδος είναι η ευρεία διάνοιξη σε όλο το μήκος του συριγγίου (συριγγοτομή) και απόξεση του κοκκιώδους ιστού ώστε να διευκολυνθεί η επούλωση. Η εκτομή και πλήρης αφαίρεση του συριγγώδους πόρου (συριγγεκτομή) είναι η πιο ριζική μέθοδος.
Στα υψηλά πρωκτικά ή ορθοπρωκτικά συρίγγια όπου ο πόρος περιλαμβάνει τους σφιγκτήρες η τεχνική διαφοροποιείται. Μετά την αφαίρεση του συριγγώδους πόρου μέχρι τους σφιγκτήρες, διεκβάλεται δια του πόρου λεπτός ελαστικός σωλήνας (seton) ή ισχυρό νήμα (μετάξι), δίκην βρόχου. Στη συνέχεια ο βρόχος συσφίγγεται σταδιακά για μερικές ημέρες, μέχρι τη διαίρεση του σφιγκτήρα λόγω νεκρώσεως από την πίεση. Στο μεταξύ όμως δημιουργείται ινώδης ιστός που αποτρέπει την απομάκρυνση των διαιρεθέντων τμημάτων του μυός, αποτρέποντας την εμφάνιση ακράτειας.
Σε περιπτώσεις δευτεροπαθών συριγγίων πρέπει να αντιμετωπίζεται και η πρωτοπαθής νόσος (π.χ. νόσος Crohn).
Σε σύνθετα, πολλαπλά και υποτροπιάζοντα ακολουθούνται περισσότερο πολύπλοκες επεμβάσεις, που μερικές φορές μπορεί να συνδυάζονται με προσωρινή κολοστομία. Είναι γι’ αυτό πρωταρχικής σημασίας η αρχική επέμβαση, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα υποτροπής.
Τα περιπρωκτικά (περιεδρικά) αποστήματα είναι βαριές φλεγμονές της ορθοπρωκτικής περιοχής με επέκταση στο περίνεο, που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης για την αποφυγή δημιουργίας δυσίατων συριγγίων, μικροβιαιμίας και σημαντικής νοσηρότητας.
Εκδηλώνονται με οξύ πόνο στην περιοχή του πρωκτού, ερυθρότητα, σκληρία, και πιθανόν εμφάνιση πυρετού.
Οφείλονται σε φλεγμονή θυλάκου τρίχας, πρωκτικού αδένα, ιδρωτοποιού αδένα, επιμόλυνση της περιοχής, περιεδρικού αιματώματος, ραγάδα, θρομβωμένη αιμορροίδα, πρωκτική σεξουαλική επαφή, τραυματισμό, κακοήθεια, νόσο Crohn και άλλες συστηματικές παθήσεις. Άλλες μορφές περινεϊκών αποστημάτων είναι τα ευθυισχιακά, τα υποβλεννογόνια, τα ενδοσφιγκτηριακά και τα ευθυπυελικά.
Οι υπεύθυνοι παθογόνοι μικροοργανισμοί είναι πολλοί, τόσο αερόβιοι (E.coli, Enterococci, Staphylococci κλπ) όσο και αναερόβιοι (Bacteroides).
Η θεραπεία είναι αμιγώς χειρουργική και συνίσταται στη διάνοιξη και παροχέτευση του αποστήματος δια της συντομότερης οδού. Μπορεί να γίνει και με τοπική ή περιοχική αναισθησία, αλλά συνήθως προτιμάται η γενική αναισθησία λόγω του πόνου, αλλά και για την πιο πλήρη διερεύνηση της περιοχής και καλύτερο καθαρισμό τυχόν νεκρωμάτων. Η επέμβαση δεν είναι δύσκολη, πρέπει όμως να γίνει άμεσα. Σε αντίθετη περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος αυτόματης ρήξης και εμφάνισης συριγγίου, επέκτασης στους γύρω ιστούς με δημιουργία μυονεκρώσεων, φλεγμονής των γεννητικών οργάνων και εμφάνισης γενικευμένης σηπτικής κατάστασης.
Η αντιβιοτική αγωγή συνεπικουρεί, γι’ αυτό και σε κάθε διάνοιξη θα πρέπει να αποστέλλεται πύο για καλλιέργεια και αντιβιόγραμμα ώστε να προσδιοριστεί η κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή για την πρόληψη μικροβιαιμίας, ακόμη και ιστοτεμάχια για βιοψία σε υποψία νόσου Crohn ή κακοήθειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αντιβίωση από μόνη της δεν είναι αρκετή και η χειρουργική παρέμβαση είναι σωτήρια και ζωτικής σημασίας για τον ασθενή.