Με τον όρο φλεγμονώδη νοσήματα του παχέος εντέρου εννοούμε, κατά βάση, δύο ξεχωριστές και ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες που είναι καλά μελετημένες και χαρακτηρισμένες : την ελκώδη κολίτιδα και τη νόσο του Crohn. Οι καταστάσεις αυτές έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, αλλά και διαφορές. Είναι χρόνιες καταστάσεις που αντιμετωπίζονται κατά βάση συντηρητικά από τον γαστρεντερολόγο, ενώ πολλές φορές απαιτείται η χειρουργική αντιμετώπιση, με τη λαπαροσκοπική χειρουργική να κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος.
Η ελκώδης κολίτιδα είναι νόσος του βλεννογόνου του παχέος εντέρου, αγνώστου αιτιολογίας, με εξάρσεις και υφέσεις. Προσβάλλει το παχύ έντερο, προκαλώντας έλκη και μικροαποστημάτια. Εκδηλώνεται με αιμορραγικές διαρροϊκές κενώσεις, αλλά μπορεί να συνυπάρχουν εκδηλώσεις από το δέρμα, τους οφθαλμούς, διαταραχές της ηπατικής λειτουργίας κ.α. Αν δεν αντιμετωπισθεί σωστά, μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση τοξικού μεγακόλου , μεγάλης τοξικής διάτασης του παχέος εντέρου, που απαιτεί άμεση χειρουργική αντιμετώπιση. Τέλος, η ελκώδης κολίτιδα προδιαθέτει στην εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου. Η διάγνωση τίθεται με την ενδοσκόπηση και την ιστολογική εξέταση, ενώ η θεραπεία είναι συντηρητική κατά τις εξάρσεις της νόσου. Η οριστική αντιμετώπιση της βαριάς ελκώδους κολίτιδας είναι η χειρουργική. Η επέμβαση εκλογής είναι η ολική κολεκτομή (αφαίρεση όλου του παχέος εντέρου) με ειλεοπρωκτική αναστόμωση με ή χωρίς δημιουργία νεολυκήθου (pouch), σε δύο ή τρεις χρόνους. Η λαπαροσκοπική προσέγγιση είναι κι εδώ εφικτή, παρά τις τεχνικές δυσκολίες, καθώς προσφέρει καλύτερο εγχειρητικό πεδίο. Συνδέεται με μικρότερη απώλεια αίματος, ταχύτερη ανάρρωση, και μικρότερο μετεγχειρητικό πόνο.
Η νόσος του Crohn παρουσιάζεται συνήθως σε νεαρές ηλικίες, έχει εξάρσεις και υφέσεις, και μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε σημείο του γαστρεντερικού σωλήνα, συχνότερα όμως τον τελικό ειλεό. Η κλινική εικόνα περιλαμβάνει διαρροϊκές κενώσεις, πόνο, καταβολή, απώλεια βάρους. Στις βαριές μορφές της νόσου εμφανίζονται στενώσεις, αποφράξεις, συρίγγια, διατρήσεις, ενώ συχνά παρατηρούμε και εξωεντερικές εκδηλώσεις (σε δέρμα, οφθαλμούς, αρθρώσεις, ήπαρ, χολαγγεία, δέρμα). Η ενδοσκόπηση με λήψη βιοψίας και η ακτινολογική απεικόνιση θέτουν τη διάγνωση. Η συντηρητική θεραπεία έχει ως στόχο τη μείωση της συχνότητας και βαρύτητας των εξάρσεων της νόσου, ενώ η χειρουργική αντιμετώπιση συνιστάται στην αντιμετώπιση των αποστημάτων, συριγγίων και στενώσεων με ειδικές τεχνικές, αλλά και σε εκτομή του πάσχοντος τμήματος του εντέρου (συνήθως δεξιά κολεκτομή). Η λαπαροσκοπική κολεκτομή αποτελεί ασφαλή και αποτελεσματική μέθοδο αντιμετώπισης της νόσου του Crohn, προσφέροντας συνάμα τα πλεονεκτήματα της λαπαροσκοπικής χειρουργικής, αλλά και ένα καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα, σε μία χρόνια, αλλά καλοήθη νόσο που προσβάλει μικρές ηλικίες.